Stel, u mag één keer een muntje opgooien. Als het neerkomt met de kop boven, krijgt u van mij 150 euro. Ligt munt boven, dan betaalt u mij 100 euro. Hebt u zin om dat gokje te wagen?
Ik zou natuurlijk een waardeloze casinobaas zijn als ik met dit concept de markt op zou gaan. De kans is groot dat u mijn gokpaleisje voorbijloopt. Mensen ervaren de pijn van verlies namelijk veel zwaarder dan het geluk van winst, zo wijzen talloze experimenten van gedragseconomen keer op keer uit. We haten het zo om iets kwijt te raken waarvan we dachten het te bezitten.
Boosheid van vijftigplussers
Hoezeer verlies erin hakt, zagen we eerder bij de weerstand tegen de verhoging van de AOW-leeftijd. Je kunt wel optimistisch roepen: eigenlijk is het goed nieuws, u leeft langer. Dat doet aan de boosheid van een grote groep vijftigplussers weinig af. Het harde feit dat zij zich twee jaar langer dan gedacht met een gevulde broodtrommel bij de baas moeten melden, weegt als verlies veel zwaarder dan die extra levensjaren.
In Amsterdam waren er recent ook weer twee mooie voorbeelden. Het college kwam met een overstapregeling voor de tienduizenden Amsterdammers die de grond onder hun huis pachten van de gemeente. De bedragen die veel erfpachters moesten betalen om voor eeuwig van hun pachtbetalingen af te zijn, vielen vooral in de duurdere wijken van de stad flink tegen.
Het erfpachtersoproer dat vervolgens losbarstte, is het grootste burgerprotest dat de stad in jaren heeft gezien. Veelal oudere Amsterdammers in bonis drongen het stadhuis binnen om het voorstel van tafel te demonstreren. Met succes; het plan is inmiddels drastisch herzien, al is nog altijd onzeker of die vernieuwde overstapregeling er daadwerkelijk zal komen.
Vergunningen voor rondvaartboten ingenomen
En dan was er nog de kwestie met de rondvaartboten. Om te voldoen aan de Brusselse mededingingsregels wil de gemeente de gesloten Amsterdamse rondvaartmarkt ‘openbreken’. Alle vergunningen voor rondvaarders worden daarom per 2020 ingenomen en nu opnieuw herverdeeld volgens een procedure die tot doel had om de grachten schoon en niet te druk te houden, en intussen ook mooie oude schepen voor de stad te behouden.
Toch bleek de uitkomst van een malle maritieme beauty contest dat veel historische bootjes hun vergunning kwijt zijn. Gevolg: kapiteins die snikken dat zij hun met zo veel liefde onderhouden schepen naar de schroot moeten brengen. Terwijl bij de reders die wel een vergunning binnensleepten amper vreugde te bespeuren was. In opdracht van de geschrokken gemeenteraad zoekt de wethouder nu naar een oplossing die het leed voor de verliezers nog iets zal verzachten.
Verlies lijden doet pijn
Beleidsmakers onderschatten de pijn van verlies, zo lijkt het. Ze zouden er goed aan doen om daar toch wat meer gevoel voor te ontwikkelen. Verlies van zekerheden in werk, pensioen en ook wonen heeft het afgelopen decennium al heel veel Nederlanders ongelukkiger gemaakt. PVV en ouderenpartij 50PLUS varen wel bij hun woede.
Zeker in de Randstad, waar steeds meer mensen zich verdringen op een beperkte ruimte, dreigen er ook de komende jaren nog veel extra verliezers bij te komen. Zittende bewoners die hun buurten moeten verlaten omdat ze de prijs niet meer kunnen betalen. Jongeren die niet meer in de stad kunnen wonen waar ze zijn opgegroeid. Binnenstadbewoners die zich verdreven voelen door toeristen.
In al die voorbeelden staat het verlies van de een tegenover de winst van de ander, en kun je er mathematisch gezien misschien je schouders over ophalen. Maar dat zou dom zijn. 100 euro kwijtraken versus 150 euro winnen, is een minder eenvoudig rekensommetje dan het lijkt.
Tjerk Gualthérie van Weezel is redacteur bij de Volkskrant. Dit artikel verscheen als column in het zomernummer van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.
Foto: Garry Davies (Flickr Creative Commons)
